سوسک شب تاب ایرانی

Details

Hits: 3157

سوسک شب تاب ایرانی

کرم شب تاب یک سوسک است از خانواده Lampyridae. اسمی که از قدیم الایام مردم حهان بر آن گذاشته اند. پس از آنکه دانشمندان زیست شناس متوجه شدند که این کرم نوع ماده سوسک خانواده فوق است بانام علمی Lampyris noctiluca همان اسم قدیمی در بسیاری از کشورها اعتبار خود را از دست نداد. نوع ماده این سوسک به شکل لارو است و بال ندارد ونوع نر سوسکی است به طول حدود 14 میلیمتر.پشت گردن زرد رنگ و در وسط قهوه ای و بالپوش قهوه ای به سوسک بزرگ شب تاب معروف است. بر روی علف های مرتعی و کناره جنگل در جاهای نسبتاً مرطوب به سر می برند. در تابستان بر روی درختان حاشیه جنگل مشاهده میشوند. لارو آن در تمام مدت سال زیر سنگ و شاخه و برگ درختان به سر می برد. دوره دگردیسی 3 سال است. نوع نر آن قادر به نور افشانی نیست. سوسک ماده اوایل تابستان فعال می شود به شکار حلزون های کوچک می پردازد. جایی که حلزون های کوچک فراوان است می توان با این سوسک برخورد کرد. سوسک ماده شب ها خود را زیر برگ درختان طوری آویزان می کند که عضو نورافشان انتهای شکم دیده شود. هنگام نورافشانی حرارت تولید نمی کند بلکه تمام انرژی به نور تبدیل می شود. عضو نورافشان از 3 قسمت تشکیل شده است. لایه انعکاس دهنده که از جذب نور به داخل بدن جلوگیری و نور را برگشت می دهد. قسمت دوم سلول تولید نور و سوم پوست شفافی که روی سلول تولید نور قرار گرفته و نور را از خود عبور می دهد.
مکانیسم تولید نور در موجودات زنده از نوع نور سرد است که به Bioluminucens مشهور است واین یک واکنش شیمیائی است از ترکیب Luficerin بااکسیژن و ATP درحضور کاتالیزاتور آنزیم لوفیسرین.انرژی آزاد شده تقریبا تمامی به نور تبدیل میشود-حدود 95 درصد- همراه با مقدار جزئی گرما .تاکنون هیچ منبع ایجاد نوری در صنعت چنین باز دهی نداشته است .در زیرو انتهای شکم حشره محدوده ای سفید رنگ وشفاف قرار گرفته است .لایه شفاف روی لایه سفید رنگ که منبع انعکاس نور است ، وقتی به حشره نزدیک می شویم نورافشانی را قطع و مجدداً پس از مدتی شروع به نورافشانی می کند.

لاروها زمانی که می خواهند از خود دفاع کنند و دشمن را فراری دهند نورافشانی می کنند. نور لاروها سبز رنگ و نور سوسک ماده روشن تر و مایل به زرد است. تخم های سوسک زرد رنگ و به طول 1 میلیمتر است. لارو 2 هفته پس از تخم گذاری از تخم بیرون می آید. بسیار کوچک ولی کاملاً شبیه مادر است. دوره رشد و دگردیسی 3 سال به طول می انجامد چندین بار پوست می اندازد. شفیره نوع نر و ماده با هم تفاوت دارند. آخرین پوست اندازی شفیره است سوسک کامل پس از 8 روز از شفیره بیرون می آید و جفت گیری کرده و تخم می گذارند و زمان کوتاهی بیشتر زنده نیستند و می میرند. هنگام جفت گیری نوع ماده نورافشانی نمی کند. بسیاری از انواع سوسک کامل نر و ماده از این خانواده در طول زندگی کوتاه خود تغذیه نمی کنند و برخی فقط از شیره درختان تغذیه می کنند. فک بالایی لاروها کج و تو خالی است که به بدن حلزون فرو می کند و از آن مایعی تیره رنگ به بدن حلزون تزریق که هم فلج کننده است و هم محتویات بدن حلزون را قابل هضم می کند. پس از صرف غذا کرم شب تاب ماده کف مانندی ترشح می کند که با آن سر و پشت خود را از ترشحات حلزون پاک می کند. سوسک ماده در طول روز زیر برگ و پوشال خود را مخفی نگه می دارد.

در ایام کودکی در سفری که با والدین خود حدود 50 سال قبل به یکی از روستاهای فارس داشتم.در برخی شب های تاریک تابستان در حیاط باز که روبروی آن درخت انجیر کهنسالی در فاصله دویست متری قرار داشت در تاریکی شب روی آن درخت هزاران چراغ نورانی مرتباً از این شاخه به آن شاخه در حرکت بودند و منظره بسیار عجیب و زیبایی به وجود آورده بود. در جواب سؤال من که این چراغ ها چی هستند جواب دادند که در برخی از شب ها اجنه ها بر روی این درخت به جشن و شادی مشغولند و نبایستی به آن نزدیک شد حتی چند نفری که سعی کرده بودند با شهامت به آن درخت نزدیک شوند با ترس و وحشت فراوان به عقب برگشتند. با توجه به تاریکی مطلق و عدم انعکاس نور در فضا (در آن زمان در روستا و اطراف آن به فاصله بسیار زیاد انشعاب برق وجود نداشت و این بر روی تاریکی شب اثر زیادی می گذاشت.) نورهای سبز و زرد درون درخت درخشندگی بسیاری داشت. این صحنه ها در کتب خارجی و در جاهای دیگر جهان نیز در سال های بسیار پیش اتفاق افتاده است و مردم هر کدام بر اساس اعتقادات خود مطلبی عنوان کرده اند.
نوع ماده شب ها برای جذب جفت خود و یا جلب شکار بر روی درختان حرکت های رقص مانند انجام می دهند و در فصل جفت گیری و با توجه به تعداد کثیر آنها و تجمع بر روی یک درخت در دل شب چه منظره ای زیبا می تواند به وجود آورد.
سوسک نور افشان یا به عبارتی کرم شب تاب که حدود 2000 نوع آن در جهان شناسایی شده است. در تاریکی شب نوع نر آن بر روی مکانی که نوع ماده بدون بال بر روی خاک پرسه می زند پرواز می کند و به دنبال جفت و یا در جست و جوی جفت خود است. جالب توجه است که جفت آن با نورافشانی با زیگنال خاصی او را به خود جلب می کند. نوع ماده بالدار از گونه های دیگر این خانواده نیز یافت می شوند که در حال پرواز نورافشانی می کنند. هر حشره نور با طول موج مخصوص خود را نشر می دهد و با قطع و وصل کردن متناوب آن علامت خود را به جفت خود ارسال می دارد. دانشمندان اخیراً کشف کرده اند که این سوسک ماده برای جلب سوسک های گونه های دیگر به خود بدین طریق با ارسال پیام اشتباه آنها را به سمت خود جلب و سپس طعمه خود قرار می دهند.سید محمد تقوی اهرمی تیر ماه 1395