Welcome to Insects of Iran . Com
Explore Insects and Spiders in the Loved-by-Nature Iran
Your Source for Original Photos of Iran's Insects
More than 21,000 Photos of Iran's Insects and Spiders
کفشدوزک ها Coccinellidae
حشرات کوچک و بسیار زیبا و دوست داشتنی هستند که تمامی گونه های آن بجز دو گونه گیاه خوار و بقیه همه در خدمت مبارزه بیولوزیک هستند .تقریبا 6000 گونه مختلف از خانواده کفشدوزک ها تا کنون شناسائی شده اند .کفشدوزک ها به دو زیر خانواده مهم تقسیم میشوند،
کفشدوزک های معمولی Coccinellinae وریز کفشدوزک ها Microweiseinae .
کفشدوزک ها 360 جنس هستند که تنها 23 جنس آنها را ریز کفشدوزک ها تشکیل میدهند
.ریزکفشدوزک ها که دارای اندازه 5/0 الی دو میلیمتر هستند ،به دلیل کوچکی به سختی به چشم می آیند در صورتیکه کفشدوزک های معمولی دارای اندازه 4 الی 10 میلیمتر هستند .
بسیاری از گونه های کوچک کفشدوزک ها در اندازه 1الی 3 میلیمتر در مبارزه با افات گیاهی دارای نقش مهمی هستند . تعدادی از این گونه ها بمقدار زیاد پرورش و رها سازی می شوند آنها شکار چی شته ها شپشک ،مگس سفید وبرخی از گونه های سپرداران هستند .
برخی گونه های کفشدوزک بویژه از شپشک آرد آلود(Pseudococcuc maritimusو شپشک استرالیائی Icera purchas) تغذیه میکنند. خانواده کفشدوزک ها و کارابید ها بیشترین گونه های شکارچی را دارا می باشند لذا از اهمیت بالائی بر خوردار هستند .
برخی گونه های این خانواده تک خوار هستند که در مبارزه بیولوزیکی از اهمیت ویزه ای بر خور دار ند مانند کفشدوزک استرالیائی Rodalia cardinalis که فقط از شپشک استرالیا ئی تغذیه میکند . بعضی از گونه ها مانند کفشدوزک 7 نقطه از جنس Coccinella در ارتفاع کم روی گیاهان زراعی و مرتعی و علف های هرز بسر می برد .
گونه ها ی Adalia و Propylae در ارتفاع متوسط وروی درختچه های مختلف و عده ای دیگر
مانند گونه Chilocorus و Harmoniaبر روی درختان اعم از میوه و جنگلی و بوته های جنگلی , درختان مرکبات فعالیت می کنند .
کفشدوزک Cryptolaemus که شکارچی شپشک آرد آلود مرکبات است از طریق آلوده کردن گیاه میزبان به شپشک فوق و یا بر روی کدوی حلوائی و یا هندوانه , جوانه سیب زمینی پرورش میدهند و سپس در جاهای مورد نظر رها سازی میکنند . کشور ایران با توجه به وسعت و تنوع آب و هوائی از توانائی قابل توجه ای برای پرورش انواع کفشدوزک ها برای مبارزه بیولوزیکی علیه شته ها و شپشک ها بر خور دار است .کفشدوزک ها اکثراً بدنی گرد ، بیضوی و ساختاری نیم کره ای و یا نیم کره ای کشیده دارند. بالپوش آنها پوشیده از نقاط و علائم تیره با زمینه های قرمز ، نارنجی ، زرد و یا سیاه یکدست است.اندازه بدن آنها 1 الی12 میلیمتر در نوسان است.
کفشدوزک هاعموما زمستان را به صورت حشره کامل در شکاف درختان ، و سنگ ها و سقف منازل بصورت انفرادی یا دسته جمعی و کنار هم سپری می کنند. کفشدوزک ها برای دفاع از خود در برابر دشمنان هنگامی که مورد هجوم قرار میگیرند از بین مفاصل خود مایع زرد رنگی بیرون می دهند .ماده ایست سمی، بد بو با مزه تلخ پرندگان و عنکبوت ها بمرور در یافته اند که طعمه نا مناسبی برای خوردن است بعلاوه رنگ آمیزی خاص آنها هشداری به شکارچی است.در طبیعت گونه هائی یافت میشوند که بدلیل شباهت رنگ آمیزی با کفشدوزکها از گزند دشمن در امانند.
نوع ماده تخم های خود را به تعداد 3 تا 50 عدد ی به ردیف زیر برگ درختان می گذارند. نوع ماده در طول عمر خود تا 200 عدد تخم در جاهایی که غذا برای نوزادان انها فراوان است می گذارند.شما میتوانید آنها بر روی درختان وبوته های آلوده به افات مانند شته ها ویا مگس سفید بآسانی پیدا کنید . تخم ها ابتدا زرد و پس از 5 تا 8 روز به رنگ خاکستری در می آیند و این موقعی است که لارو آماده خروج از تخم است. لاروها به محض بیرون آمدن فعالانه به شکار می پردازند. شکل ظاهری لاروها تقریبا شبیه هم ولی دارای رنگ وطرح متفاوت هستند . لاروها در طول زندگی سه هفته ای خود باید زیاد تغذیه کنند تا سریعتر دوره دگردیسی 2 تا 7 هفته ای را به پایان برسانند. بنابراین در طول عمر خود تخم آفات وخود آنها را مانند شته ها ومگس سفید فراوانی را شکار می کنند. لاروها پیله هائی بر روی برگ درختان ویا بر روی دیوار می چسبانند و درون آن به شفیره تبدیل می شوند.برخی در طول تابستان چند نسل تولید می کنند.
از بسیاری انواع کفشدوزک ها برای مبارزه بیولوژیکی با شته ها و برخی قارچ ها استفاده می کنند. ایده استفاده از آنها در مبارزه با آفات برای اولین بار در قرن گذشته در کالیفرنیا اتفاق افتاد و بدین وسیله پایه روش مبارزه بیولوژیکی برای دفع آفات به وسیله حشرات دیگر شکل گرفت. در آن زمان باغ های لیمو ترش آن شهر مورد هجوم نوعی شته که از استرالیا به آنجا کشیده شده بود قرار گرفت و خسارت بسیاری به باغ ها وارد ساخت. کارشناسان طی آزمایشی متوجه شدند کفشدوزک نوع Radolia cardinalis دشمن ویژه این نوع شته است. در سال 1889 تعدادی از این کفشدوزک ها به آنجا آورده شد. با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب رشد و نمو خوبی پیدا کردند و مبارزه با شته ها آغاز شد. کارگاههای متعددی به پرورش این حشره پرداختند و از آنجا کفشدوزک ها به آفریقای جنوبی صادر شد.
پس از آن کفشدوزک محلی ازجنس Hippodamia برای مبارزه با نوع دیگری از شته ها و سایر مکنده ها به کار گرفته شد. این کفشدوزکها در زمستان و در محلی در کوهی نزدیک کالیفرنیا به صورت انبوه به سر می برند که از آنجا جمع آوری و به صورت لیتری در اختیار باغداران قرارمی گرفت. این روش به عنوان روشی موفقیت آمیز در سال 1910 رسماً به کار گرفته شد و فروش آن به باغداران از رونق خوبی برخوردار شد. بروز جنگ جهانی اول باعث توقف کارها شد و مجدداً از سال 1920 برای مبارزه با نوعی شته به نام Pseudococcus که فراگیر شده بود از استرالیا کفشدوزک Cryptolaemus به آنجا آورده شد. از آنجا که زندگی در شرایط آب و هوایی آمریکا برای آنها سازگار نبود آنها را در کارخانجات متعددی با کنترل درجه حرارت ، رطوبت پرورش دادند. برای تغذیه آنها از همان شته که بر روی جوانه سیب زمینی تکثیر می شد استفاده کردند. تنها در سال 1928- 48 میلیون عدد از این کفشدوزک در باغهای کالیفرنیا به کار گرفته شد و موفقیت آمیز بود. این روش همچنان با موفقیت ادامه دارد و در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از آن استفاده می کنند.
کفشدوزک هائی که من در مدت حدود ده الی 15 سال از نقاط مختلف کشور تصویر برداری کرده ام در گالری این سایت در 5سال پیش گذاشته ام .از ان تاریخ تا کنون هم تعداد بیشماری عکس گرفته ام که در ویرایش جدید بر حسب جنس وگونه های مربوطه جدا گانه وبمرور تقدیم علاقمندان میشود .تاکنون حدود 40 جنس وتعداد زیادی از گونه های انها در اختیار است وتعداد زیادی برای اولین بار در ایران معرفی میشوند .جنس وگونه های مربوطه در صفحه جداگانه معرفی میشون وشما میتوانید با کلیک روی نام آن جنس وارد صفحه مربوطه شوید .قابل توجه دوستداران طبیعت ،تمامی این تصاویر را شخصا تصویر برداری کرده ام وسند معتبر وجود این گونه در ایران است .
جنس Adalia
متنوع ترین جنس کفشدوزک ها از نظر رنگ و شکل ظاهری حتی در تعداد نقطه ها وطرح ها را در این خانواده میتوانید مشاهده کنید . گونه های این جنس که از نظر شکل ظاهری با شباهتی ندارند همه با نام علمی مشترک در این جنس قرار دارند . تمامی گونه ها شکارچی و شته خوارند . نوع ماده آنها تا 800 تخم می گذارد طول حشره کامل 3.5 الی 5 میلیمتر است . این گونه از برخی شته های سمی که برخی از گونه های دیگر از آن تغذیه نمی کنند نیز تغذیه میکند . در جاهای مه آلود و مرطوب که شته ها بسرعت رشد می کنند بیشتر فعال هستند . گونه های مشکی با لکه های قرمز در برابر حرارت مقاوم ترند .تصاویر در اطراف تهران ،گرگان،ساری ورودسر وبهشهر گرفته ام .برای مشاهده تصاویر گونه ها- اینجا کلیک کنید .
Brachiacantha decoraجنس
سه گونه کفشدوزک کوچک وزیبا در اطراف تهران ولوشان عکس گرفته ام که احتمالا میتواند گونه Brachiacantha decora باشد .احتمال اشتباه نام گذاری در برخی گونه ها میرود که انشائ الله به کمک طبیعت دوستان موارد اشتباه اصلاح گردد .الیته باید قدمی برای شناسائی این موجودات زیبا ومفید که هیچ ارگانی در کشور مسئولیت انرا بر عهده ندارد بر داشته شود .
Calviaجنس
این جنس هم در طبیعت کمیاب است .اندازه آن حدود 6 میلیمتر اکثرا بدنی بیضوی برنگ زرد ودارای لکه یا نقطه های به تعداد 14 نقطه هستند وبه همین نام هم معروف هستند .گونه Calvia quatuordecimguttata معروف ترین آنها است .
اتدازه 3 الی 6 میلیمتر به رنگ مشکی وزرد خط دار که شکارچی شته ها ومگس سفیداند .جزئ کفشدوزک های کمیاب بشمار می آیند ودارای رنگ های زیبا ومتنوع است .
این گونه را در تهران روی بوته خرزهره ودر حال نابودی شته زرد خرزهره بود مشاهده کردم .یکی از گونه های ان که برنگ زرد ونوار های مشکی است با نام علمی Cheilomenes sexmaculata معروف است .اکثر کفشدوزک های این جنس به این نام آورده میشوند .شیوه جفت گیری آنها وتغییر طرح بالپوش نر وماده اعجاب انگیز است .
بنابراین تفکیک حنسیت آنها مشکل است وتنها هنگام جفت گیری مورد شناسائی قرار میگیرند .گونه های مشکی ان با گونه مشکی جنس Chilocorusاشتباه میشود .
Coccidula rufa-کفشدوزک
اندازه این کفشدوزک 3 الی 5 میلیمتر است .در شمال کشور بر روی درخت نارنگی مشاهده کردم شکارچی شته ومگس سفید است .از انواعی از سپر داران نیز تغذیه میکند .از نظر شکل ظاهری با سایر کفشدوزک ها تفاوت دارد
کفشدوزک جنس Exochomus
به کفشدوزک نقاب دار چهار لکه معروف است .طول آن حدود 4 میلیمتر دارای بالپوش مشکی براق با دو لکه نارنجی و گاهی قرمز . این کفشدرزک بعد از حنس Chilocorus مهمترین شکارچی شپشک های زیان آور درختان میوه در مناطق سرد سیری و درختان جنگلی بالا دست است بعلاوه شکارچی شپشک سپر دار زیتونParlatoria oleae نیز می باشد.
کفشدوزک معروف 7 نقطه متعلق به این جنس است .طول آن 5 الی 8 میلیمتر و از نظر رنگ آمیزی و کوچکی و بزرگی لکه ها و وضعیت بدن متنوع هستند . شکارچی معروف شته ها است کفشدوزک 7 نقطه بصورت انبوه پرورش و رها سازی می شود.
کفشدوزکی است بسیار کوچک و بطول تقریبی 1 الی2 میلیمتر برنگ مشکی یکدست که جزئ کفشدوزک های بسیار مفید است . کنه خوار و در کنترل کنه های گیاهی و مگس سفید نقش برجسته ای دارد .
کنه های گیاهی بویزه کنه های تارتن از خانواده Tetranychidae از آفات خسارت زای گیاهان زراعی و درختان میوه است . این آفت بر روی درختان جنگلی نیز مشاهده می شود. کنه های گیاهی در برابر سموم شیمیائی که همه ساله بطور وسیع در باغات و گیاهان زراعی استفاده می شود مقاوم شده اند و هر سال دارای رشد و توسعه بیشتری می شوند . این کفشدوزک ریز در مقیاس زیاد پرورش و رها سازی می شود .
بدلیل جثه کوچک زندگی در محدوده کنه ها شرائط مساعدی بریش فراهم آورده است . از کنه های تارتن Tetranychus cinmaborius و کنه قرمز اروپائی Pananychus ulmi و کنه قرمز مرکبات Panaychus citris و کنه تار عنکبوتی Tetranychus cinmabarius تغذیه می کند
طول حشره کامل 4 الی 5 میلیمترو دارای بالپوشی برنگ زمینه بنفش با لکه های مشکی است .شکار چی انواع شته ها بویژه شته درختان میوه , آلو , زردآلو است. گونه Oenopa conglobataکه شباهت زیادی به گونه فوق ذارد رنگ بالپوش کم رنگ تر و طرز قرار گرفتن لکه ها تفاوت دارد . این گونه بسبار با ارزش شکار چی شته ها و عسلک Bemsia taci است و بر روی درختان سیب, آلو , غلات مشاهده شده بعلاوه شکارچی سوسک برگ خوار نارون Galerucella luteola است که آفت درختان نارون, صنوبر ,نمدار ,توسکا و ون است .تصاویر سایر کفشدوزک های عکس برداری شده را میتوانید در جنس های زیر مشاهده فرمائید.
کفشدوزک های جنس Halyzia وVibidia
کفشدوزک های جنسThea , Tytthaspis, Subcoccinella
سید محمد تقوی اهرمی ویرایش جدیدآبان 1395 -ویرایش جدید آذر 1396