حشرات و رده بندی راسته های آنها

Details

Hits: 7116

حشرات و رده بندی راسته های آنها

 
حشرات متنوع ترین و پرجمعیت ترین راسته بندپایان و حتی جانداران موجود در کره زمین هستند. حدود یک میلیون گونه که 60 در صد گونه های شناخته شده جانوران را تشکیل میدهند متعلق به حشرات است . بند پایان در مجموع با 80 در صد کل جانوران در خشکی و  روی ودرون خاک بکمک باکتری ها وسایر میکرو ارگانیسم ها نقش موثری در پایداریاکوسیستم حیات در زمین ایفائ میکنند

حشرات در بین رده تمامی بی مهرگان دارای اعجاب انگیزترین اعضاء جسمی و کارایی بدنیو تاکتیک های دفاعی و شکاری برای بقاء و کسب طعمه هستند .

حشرات دارای چهار ویژگی خاصی هستند که از سایر بندپایان به راحتی تفکیک داده میشوند.مواردی در برخی حشرات مانند پروانه ها وجود دارد که پاهای جلوی تغییر ماهیت داده اند ولی با کمی دقت میتوان این تغییرات را مورد توجه قرار داد.مثلا شته ها سه قسمت بدن با هم ادغام شده اند ولی اکثرا دارای ویژه گی های زیر هستند .

1-دارای سه جفت پا هستند واز این جهت به به شش پایان معروفند.
2-بر روی سر دارای دو شاخک کوتاه یا دراز هستند .
3-بدن آنها از سه قسمت سر ،سینه وشکم تشکیل شده است .
4-اغلب دارای بال پروازی هستند وتعداد آنها 4 بال است .در مگس ها دو بال تحلیل رفته وجود دارد که به عنوان زائده کمکی در پرواز مورد استفاده قرار میگیرد .

کوچکترین حشره که از نوع زنبورک ها هستند به طول 0/2 میلیمتر به نام Alaptus و بزرگترین آنها نوعی سوسک از خانواده سوسک های چوبخوار با نام علمی Titanus giganteusبا طول حدود 20 سانتی متر است .البته نوعی ملخ به نام PHORNACIA SER با طول حدود 33 میلیمتر نیز به عنوان بزرگترین حشره نام برده می شود.

در5 سال گذشته درازترین حشره جهان که طول بدنش بیش از 37 سانتی متر و با احتساب دست و پا به حدود 56 سانتی متر میرسد توسط طبیعت شناس مالزیایی به نام داتوک جان در اندونزی کشف گردید. تخم های این حشره دارای بال هایی است که می تواند توسط باد انتشار یابد ، از خانواده چوبک ها است.

اکثر حشرات تخم گذارند که در مزارع ، مراتع ، جنگلها و باغها روی برگ و ساقه و ریشه درختان ، بوته ها ، علف زارها در زیر خاک هر جا که غذای مناسب خود را پیدا کنند بسر می برند. بسیاری خود را به طرز ظریفی مخفی می کنند و جاهای پوشیده و مناسب برای تخمگذاری با در نظر گرفتن شرایط رشد و نمو نوزاد خود ا نتخاب می کنند. برخی مانند پشه نیش زن تخم خود را بر روی گیاهان آبی و درون آب می گذارند. بسیاری از حشرات برگ خوار مانند زنبور برگ خوار ، زنبور گال ، زنبور چوب و یا پشه سوراخ کن ، برگ درختان را بریده و در شکاف آنها تخم خود را می گذارند. برخی از حشرات به صورت انگل یا پارازیته تخم خود را درون تخم ، پیله ، کرم و نوزاد سایر حشرات قرار می دهند. حشراتی که خود از تخم ها مراقبت می کنند تعداد اندکی تخم می گذارند و آنهایی که تخم های خود را رها می کنند تعداد بسیار بیشتری تخم می گذارند. زیرا ریسک زنده ماندن آنها بسیار اندک است این تخم ها اکثراً توسط حشرات دیگر از بین می روند.

حشرات اجتماعی مانند زنبور عسل ، مورچه ها و موریانه تعداد تخم ها تا ده هزار عدد می رسد. حشراتی مانند شته ها نوزاد خود را زنده به دنیا می آورند. تعدادی از حشرات یافت می شوند که بدون بارور شدن توسط نوع نر تخم گذاری می کنند.به عبارتی دو جنسیتی هستند.
نوزادان حشرات را که از تخم بیرون می آیند را لارو می گویند که به صورت کرم هایی با اشکال متفاوتی هستند که هیچ شباهتی با حشره کامل ندارند. البه در میان حشرات لاروهایی نیز هستند که با حشره کامل خود شباهت دارند مانند ملخ ها. لاروهایی وجود دارند که دارای شکل ظاهری خاص خود هستند براحتی شناخته می شوند مانند کرم سفید ریشه که نوزاد سوسک Polyphylla-Fullo است.

بسیاری از لاروها برای تبدیل شدن به حشره کامل دوره دگردیسی کاملی را سپری می کنند و از چند مرحله پوست اندازی می گذرند و به شفیره تبدیل می شوند و از شفیره به حشره کامل در می آیند. لاروها دائماً در رشد هستند و پوسته آنها به مرور سخت می شود و به حشره امکان رشد بیشتر را نمی دهد از آنجائیکه بدن لارو در داخل پوسته به رشد و تکامل خود ادامه می دهد این رشد باعث ترکیدن پوسته بدن لارو شده و به اصطلاح می گویند لارو پوست انداخته است. لارو از این پوسته خارج می شود و پوسته دیگری بدن لارو را می پوشاند و مرحله بعدی رشد با پوست جدید شروع می شود. این مراحل در حشرات بسیار متفاوت اند.
پوست اندازی معمولاً از یکبار تا 5 بار اتفاق می افتد. حشراتی که این دوره را نمی گذرانند و دوره نوزادی شباهت زیادی به حشره کامل خود دارند ، به حشرات بدون دگردیسی یا همی متابول معروفند. حشرات با دگردیسی کامل را هولو متابول می نامند.

طول عمر لارو برخی از حشرات از طول عمر حشره کامل زیادتر است به عبارتی یک حشره بیشتر عمر خود را در دوران نوزادی می گذراند مانند کرم سفید ریشه که نوزاد یک سوسک است. دارای طول عمر 3 تا 4 سال است در صورتی که سوسک کامل چند ماهی بیشتر عمر نمی کند. با فرارسیدن زمستان فعالیت بسیاری از حشرات متوقف می شود. که دوره توقف فعالیت حشره در زمستان را زمستان گذرانی گویند که به صورت تخم ، لارو ، شفیره و یا حشره کامل می گذرد. برخی از حشرات مانند زنبور برگ خوار و پشه گال دوره دگردیسی به صورت کامل سپری نمی شود.

دربرخی حشرات مراحلی از دگردیسی به صورت جهشی انجام میشود. این حشرات معمولاً فعالیت خود را قبل از دوره تابستانی به پایان می رسانند و زمستان را به صورت تخم می گذرانند. دوره دگردیسی از تخم تا حشره کامل را یک نسل می نامند.

بدن حشرات از سه بخش مجزای سر ، سینه و شکم تشکیل شده است که در تمامی حشرات به وضوح دیده می شوند.

در قسمت سر شاخک و ابزار دهانی و چشمان قرار دارند. ابزار دهانی تشکیل شده از دو زائده که به عنوان فک بالایی و یک جفت فک پایینی که هر دو برای خرد کردن و بریدن غذا به کار گرفته می شوند. در برخی از حشرات ابزار دهانی برای نیش زدن ، ترشح مایعات دفاعی و یا ابزار مکیدنی تغییر ماهیت داده اند. بر روی سر علاوه بر چشمان واقعی نقاط برجسته ای وجود دارد که چشمان نقطه ای یا کاذب نامیده می شوند.

قسمت سینه عموماً از سه حلقه تشکیل شده است و هر حلقه دارای یک جفت پا است. در حلقه دومی و سومی به جز حشرات بی بال یک جفت بال قرار دارد
پاهای حشرات بستگی به شرایط محیط زیست و محل زندگی و نوع خانواده کوتاه ، بلند ، دراز هستند. سوسک های کارابید که با سرعت می دوند دارای پاهای درازی هستند. ملخ ها برای جهیدن پاهای دراز با ران ضخیم دارند.
برخی از حشرات که در خاک زندگی می کنند پاهای جلویی به صورت ابزار حفاری درآمده است.قسمت سوم ناحیه شکم است که با زائده ای به سینه وصل میشود.

حشرات معمولاٌ دارای دو جفت بال هستند ،در سوسک ها که به قاب بالان مشهورند دارای یک جفت بال حفاظتی ویک جفت بال پروازی است که در بند دوم سینه قرار گرفته اند. در رده دو بالان مانند مگس ها بال دوم تحلیل رفته و زائده بال مانند کوچکی دیده می شود که به عنوان ابزار تعادل در پرواز به کار گرفته می شود.

تمامی حشرات دارای یک سیستم تنفسی در زیر شکم هستند که توسط لوله ای به خارج راه دارد و قابلیت انعطاف شکم کمک بسیاری به تنفس حشره می کند. هنگام پرواز یا دویدن و بالا و پایین رفتن شکم مقدار هوای لازم مستقیماً به داخل اعضای بدن وارد و اکسیژن اعضاء تأمین می شود. دو سوراخ تنفسی در راست و چپ سینه و قسمت پایینی شکم قرار دارند و دارای یک سیستم پیچیده تصفیه برای ممانعت از ورود باکتری و گرد وغبار می باشند.
مایعات درون بدن حشرات که مایعی نسبتاً کم رنگ و رقیق است غذا را به تمام اعضای بدن می رساند. برخی از حشرات درون مایع بدنی مواد سمی سوزاننده و یا هضم کننده دارند که هنگام دفاع در برابر دشمن از بین مفاصل و یا زائده دهانی به بیرون ترشح می کنند.

رفتار محتاطانه ما در برخورد با حشرات میتواند به دلیل نداشتن اطلاعات از رفتار زندگی آنها باشد.عموما تصور میکنند حشرات به منافع انسان لطمه میزند ،بنابراین مضر هستند، برداشتن پرده ابهام از زندگی بسیاری حشرات و پی بردن به رفتار زندگی اعجاب انگیز و قابل احترام آنها می تواند برداشت ما را نسبت به این موجودات کاملاً عوض نماید و دیگر برای کشتن و نابودی آن عجله نمی کنیم.از حدود یک میلیون حشره شناخته شده کمتر از دو هزار گونه جزئ آفات بشمار میروند وبقیه مفیدند .درحقیقت تمامی حشرات در زنجیره حیات دارای نقش موثری هستند وبقائ حیات در کره زمین مدیون وجود وفعالیت آنها است.حشرات مضر هم دارای دشمنان طبیعی خاص خود هستند .

تمرین اذیت و آزار نرساندن به حشرات در کنگره عظیم جهانی حج تمتع و در ایام احرام حج به عنوان یکی از پایه های اعتقادی دین مبین اسلام برای تمامی کسانی که به این فریضه الهی نائل می شوند اتفاق می افتد. کرداری که باید در تمامی ایام زندگی به آن توجه داشت.  

   حشرات در مجموع به دو رده بالداران و بی بالان تقسیم میشوند 

زیر رده بی بالان 

گروه بی بالان Apterygota به حشرات باستانی مشهورند .دانشمندان به فسیل چند نمونه ازاین گونه ها مربوط به حدود 407 میلیون سال پیشدست یافته اند.راسته کولومبولا یا پادمان دارای تنوع زیادی است ونمونه هائی از چند خانواده آنها را برای اولین بار در ایران عکس برداری و در مقاله ---معرفی کرده ام .گونه های این راسته فاقد دگردیسی و اکثراً ناشناخته و بی نام هستند . این گروه از حشرات از 5 راسته تشکیل شده اند. ساختار بدنی آنها از بدو خلقت بدون بال بوده است. در بین حشرات گونه های بی بال فراوان است ولی در آنها بال تحلیل رفته است وجه مشترک آنها نداشتن بال و رفتار بیولوژیکی خاصی در امر تولید مثل است که با تمامی حشرات فرق دارند. جفت گیری مستقیم نر و ماده در این گروه دیده نمی شود. نوع نر قطرات اسپرم را روی شاخه درخت و یا سنگ و چوب و غیره می گذارد و نوع ماده آن را جذب می کند.

5 راسته این رده به قرار ذیلند :

صخره جهنده ها Archaegnaika
دم جهنده ها (پادمان) Collembola
جفت دمیان Diplura
بی شاخکان Protura
شکل ماهی ها Zygentoma

Collembola	Diplura

زیر رده بالداران pterygota به دو گروه با دگردیسی ناقص ودیگر با دگردیسی کامل

1- با دگردیسی ناقص که به آن Hemimetabola گویند که شامل راسته های زیر هستند.

سوسری ها Blattoptera
گوش خیزک ها Dermaptera
راست بالان Embioptera
یک روزه ها Ephemeroptera
پسیل ها Heteroptera
گیاه مکنده ها Homoptera
شیخک ها Mantoptera
سنجاقک ها Odonata
مگس سنگی ها Plecoptera
شپش ها Phthiraptera
شته غباری Psocoptera
بال ریشک داران Thysonoptera
ملخ ها Orthopetera
موریانه ها Isoptera

 

برخی از زیر رده بالداران با دگردیسی ناقص مانند Odonata و, Orthopeteraهرکدام دارای چند بالا راسته هستند .

2- حشرات گروه بال داران با دگردیسی کامل Holometabola شامل راسته های ذیل هستند.

دو بالان Diptera
سوسک ها Coleoptera
بال عشائیان Hymenoptera
پروانه ها Lepidoptera
مگس دم عقربی Mecoptera
مگس لجن Megaloptera
بال توری ها Neuroptera
مگس گردن شتری Raphidioptora
کک ها Siphonaptera
بال رشته ای / بال پوستیان Sterepsiptera
بال مو داران Tricoptera

 

 

منابع مورد استفاده
حشره شناسی دکتر محمود شجاعی انتشارات دانشگاه تهران
حشرات ،دکتر سید حسین حجت ،موسسه انتشارات امیر کبیر
Insecten Mitteleuropas,Ulrich Sedlag dtv-Deutsche Taschenbuch Verlag
Agela Rossman, Fischer Lexikon der Tiere in Farbe,dtv Verelag